Basınçlandırma Fanı

Basınçlandırma fanı, yangın anında dumanın yayılmasını önlemek ve tahliye yollarını güvenli hale getirmek için kullanılan özel havalandırma sistemleridir. Bu fanlar, özellikle yangın merdivenleri, asansör şaftları, koridorlar ve acil çıkış yolları gibi hayati alanlarda kullanılır. Amacı, belirli bir alanın içerisindeki hava basıncını artırarak dumanın bu alana sızmasını engellemektir.

Basınçlandırma Fanı Ne İşe Yarar?

Yangın sırasında oluşan duman, bina içerisindeki en büyük tehlikelerden biridir. Basınçlandırma fanı, dumanın yangın merdiveni gibi kaçış bölgelerine sızmasını önler. Böylece insanların güvenli bir şekilde binayı terk etmesini sağlar. Aynı zamanda itfaiye personelinin de güvenli şekilde müdahale edebilmesine yardımcı olur.

Temel işlevleri şunlardır:

• Dumanın yayılmasını engellemek
• Tahliye yollarını temiz tutmak
• Pozitif basınç oluşturarak duman girişini durdurmak
• Yangın yönetmeliği şartlarını karşılamak

Yangın Merdiveni Basınçlandırma Sistemi

Yangın merdivenlerinde kullanılan basınçlandırma sistemi, TS EN 12101-6 standardına uygun olarak tasarlanmalıdır. Bu sistemde fanlar, yangın anında otomatik devreye girerek yangın merdivenine temiz hava gönderir ve buradaki basıncı yangın olan alandan daha yüksek tutar. Böylece duman geçişi önlenmiş olur.

Fan sistemleri, genellikle yüksek basınçlı fanlar ile çalışır. Bu fanlar, hem sürekli çalışma kapasitesine sahip olmalı hem de 300°C’de 2 saat çalışabilecek şekilde yangına dayanıklı olmalıdır.

Basınçlandırma Fanı Hangi Alanlarda Kullanılır?

Basınçlandırma fanları çok çeşitli yapılarda ve farklı bölümlerde kullanılır:

• Yüksek katlı binalar
• AVM ve alışveriş merkezleri
• Oteller
• Hastaneler
• Otoparklar
• Tüneller
• Havalimanları
• Endüstriyel yapılar

Özellikle yüksek bina yönetmeliği ve yangın yönetmeliği kapsamında, 21.5 metreden daha yüksek yapılarda yangın merdiveni basınçlandırması zorunludur. Ayrıca asansör kuyuları ve basınçlandırılmış koridorlar da sistemin bir parçası olabilir.

Basınçlandırma Sisteminin Bileşenleri

Basınçlandırma fanı, tek başına çalışan bir sistem değildir. Tam bir sistem şu bileşenlerden oluşur:

1. Yüksek basınçlı fan
2. Duman sızdırmaz yangın damperleri
3. Basınç kontrol panelleri
4. Basınç sensörleri
5. Hava kanalları
6. Susturucular
7. Yangına dayanıklı otomasyon kontrolü

Tüm bu ekipmanlar, otomatik yangın algılama sistemleri ile entegre çalışmalı ve belirli senaryolarla test edilmelidir.

Basınçlandırma Fanı Seçimi Nasıl Yapılır?

Doğru bir basınçlandırma fanı seçimi, alanın hacmine, dumanın yayılma riskine ve yerel yönetmeliklere göre yapılmalıdır. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken kriterler:

• Fanın sağlayacağı hava debisi (m³/h)
• Oluşturacağı statik basınç (Pa)
• Fanın yangına dayanıklılık seviyesi (min. 300°C/2 saat)
• Enerji verimliliği
• Sessiz çalışma özellikleri
• Otomasyon sistemine entegrasyon kolaylığı

Yüksek kaliteli radyal fanlar veya aksiyal fanlar, bu uygulamalarda tercih edilen modellerdendir. Ancak sistemin türüne göre seçim değişebilir.

Basınçlandırma Fanı ile Duman Tahliyesi Arasındaki Fark

Bazı kullanıcılar duman tahliye fanı ile basınçlandırma fanını karıştırabilir. İkisinin de amacı yangın güvenliğidir ama işlevleri farklıdır:

• Duman tahliye fanı, yangın bölgesindeki dumanı dışarı atar.
• Basınçlandırma fanı, dumanın girmemesi gereken alanda pozitif basınç oluşturur.

Bu iki sistem genellikle birlikte kullanılır. Örneğin; bir koridorda duman tahliyesi yapılırken, yangın merdiveni aynı anda basınçlandırılır.

Basınçlandırma Sistemlerinde Otomasyon ve Kontrol

Basınçlandırma sistemleri akıllı bina otomasyonu ile entegre edilerek daha verimli hale getirilebilir. Bu sistemlerde:

• Basınç sensörleri ile gerçek zamanlı izleme yapılır.
• Fan devreye alma ve çalışma hızı, basınca göre otomatik ayarlanabilir.
• Sistemdeki herhangi bir arıza, kontrol panelinden uyarı ile bildirilebilir.

Ayrıca sistem, bina genelinde kullanılan yangın algılama ve alarm sistemleri ile de bağlantılı çalışmalıdır.

Yönetmeliklere Göre Basınçlandırma Fanı Kullanımı

Türkiye’de basınçlandırma sistemleri ile ilgili olarak Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik esas alınır. Yönetmeliğe göre:

• 21.50 m’den yüksek yapılarda yangın merdivenleri basınçlandırılmalıdır.
• Asansör kuyuları basınçlandırılarak duman girişi önlenmelidir.
• Basınç farkı en az 50 Pa olacak şekilde sağlanmalıdır.
• Fanlar yangına en az 2 saat dayanıklı olmalıdır.

Bu şartları karşılamayan sistemlerin ruhsatlandırılması ve kullanımına izin verilmez.

Basınçlandırma Fanlarında Bakım ve Periyodik Kontroller

Sistemin her zaman çalışabilir olması hayati önem taşır. Bu nedenle, periyodik bakım ve testler yapılmalıdır:

• Fan motorlarının kontrolü
• Otomasyon sisteminin testi
• Basınç sensörlerinin kalibrasyonu
• Hava kanallarının sızdırmazlık testi
• Yangına dayanıklı bileşenlerin gözden geçirilmesi

Bu işlemler aylık, 6 aylık ve yıllık periyotlarla yapılmalı; her kontrol sonunda rapor hazırlanmalıdır.

Sonuç: Basınçlandırma Fanı Hayat Kurtarır

Basınçlandırma fanı, yangın güvenliği açısından binaların en kritik bileşenlerinden biridir. Özellikle yüksek katlı yapılarda, yangın anında insanların can güvenliğini sağlamak için bu sistemlerin doğru şekilde tasarlanması ve uygulanması gereklidir.

Hem yönetmeliklere uygun bir çözüm sunar hem de yangın anında tahliyeyi mümkün kılar. Dumanın kontrol altına alınması, sadece duman tahliyesiyle değil, doğru basınçlandırma sistemleriyle de mümkündür. Bu nedenle uzman firmalar tarafından keşif ve projelendirme yapılmalı, yangına dayanıklı yüksek basınçlı fanlar tercih edilmelidir.